Esperantodialektoj

Piron

An Esperantist storyteller who wants to utilize dialect often turns to Ido, but Claude PIRON (AKA Johán VALANO and Johán BALANO) invented his own dialects (primarily the sanktavala) for his Ĉu series of mysteries. Here are some references I made while reading Ĉu li venis trakosme? and Ĉu vi kuiras ĉine? ...

Note: Elision ...

Note: When Karal, who doesn't customarily "sanktavali", does so, elision is shown by a tick, not by the sanktavalan acute. Ref ĈVKĈ pages 91 and 94: "Sinjor' doktoro" (kp. sinjór direktoro below) and "Kun ega plezur'," li sanktavalis ...

...planedo de alia stél ol nia suno. (ĈLVT p 7)

...de najbarino al najbár. (ĈLVT p 23)

En Sanktavalo, kie okazas ĉi tiu rakonto, estas kutime de tempo al tempo elizii substantivon, kiel ni faras nur en kantoj kaj poezio. Oni tie signas la elizion ne per apostrofo, sed per supersigno sur la lasta vokalo, por montri la akcentoŝanĝon. Ĉar tiu sistemo estas tipografie pli oportuna en teksto kun diversspecaj citiloj, ni ĉi tie ĝin alprenos. (ĈLVT p 7)

En la sanktavalaj lernejoj, oni instruas al la infanoj de tempo al tempo forigi la finan "-o" de substantivo, por eviti monotonecon, aŭ kiam la ritmo de la frazo tion pravigas. Neniu sanktavalano skribus leteron lasante ĉiujn o-finaĵojn. Sed anstataŭ uzi apostrofon, oni tie metas dekstrakornan supersignon sur la lastan vokalon de l'vorto, skribante, ekzemple, 'sinjór direktoro' aŭ 'sinjoro direktór'... kvazaŭ vi poemus tuttage... (ĈVKĈ p 33)

En Sanktavalo, la arto uzi elizion estas tra flegata, eĉ en la plej malaltaj tavoloj de la socio. Ĉe 'eksplodaj' konsonantoj — kiujn vi en la ĉefurbo nomas 'plozivaj', t.e. p, t, k, b, d, g — ni neniam uzas ĝin; nur post fluantaj sonoj aŭ vokaloj ni forigas o-finaĵon. La vorto Afrik kun supersigno estas neeblaĵo. Ĝi signas iun, kiu, ne konanta nin bone, volis imiti nian lingvokutimon. (ĈVKĈ p 103)

Note: A second dialect: On page 103 of ĈVKĈ, one finds that forlaso de akuzativo is tipa pri Farobel. There's also nearby a reference to a third dialect, in Kiŝota.

Note: The verb "sti" ...

Cetere, li stas sekretema. (ĈVKĈ p 16)

...dialekta formo "sti" anstataŭ "esti". (ĈVKĈ p 16)

...la vorto sti anstataŭ esti, la frazmelodio, la neakademia uzo de prepozicia infinito kaj la eliziado, laŭ la fama regulo de l'sanktavalaj lernejoj: "nek tro, nek maltro: por kleri kaj klari, ĝin uzi kaj ŝpari". [Kelkaj — ho horore! — eĉ pli akcentas la sanktavalanecon de la formulo dirante: por kleri kaj klari, ĝin uzi kun ŝpari!] ... ŝi tipe mallongigis la tabelvortojn (ŝi diris preskaŭ kju, kjo, ĉjam, tje)... (ĈVKĈ p 57-58)

Note: The sanktavalan equivalent of "Ms." ...

sinjaŭlino (ĈVKĈ p 20)

QWXY

I had this idea that rebellious teenagers in Esperantio might use a bit of Ido in their conversation. But to be good slangy words, both spoken and written, clearly Ido and not Esperanto— such words would have to sound unlike the corresponding Esperanto words, and unlike any other Esperanto word that might be reasonable in the context, and preferably contain at least one of the letters q, w, x, and y— the four standard Latin characters not used in Esperanto, but used in Ido. I started by extracting from the Provizora Vortaro Ido-Esperanto all words containing any of those four letters. Then I struck any words that sounded like Esperanto words.

And how about Ka(d) instead of Ĉu?!